Զվարթ­նո­ցի եր­բեմ­նի վե­հա­շուք տա­ճա­րը գտն­վում է Վա­ղար­շա­պա­տից ե­րեք կի­լո­մետր դե­պի արևելք, Երևան-Էջ­միա­ծին խճու­ղու հա­րա­վա­յին կող­մում։ Կա­ռուց­վել է տե­ղան­քի նկատ­մամբ յոթ աս­տի­ճան (սա­լա­հա­տա­կի հետ) բարձ­րաց­ված հար­թա­կի վրա և ի­րե­նից ներ­կա­յաց­րել է ե­ռաս­տի­ճան, բազ­մա­նիստ, հետզ­հե­տե նվա­զող տրա­մագ­ծե­րով ե­րեք գլա­նա­յին ծա­վալ­նե­րի ներ­դաշ­նակ ամ­բող­ջու­թյամբ կենտ­րո­նագմ­բեթ հո­րին­վածք:

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունում կառուցվածքային փոփոխությունների արդյունքում ստեղծվում է պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանության վարչություն, որը ոչ միայն զբաղվելու է ընթացիկ հարցերով, այլ նաև մասնակցելու է ոլորտի քաղաքականության մշակման և օրենսդրության կատարելագործման աշխատանքներին:

Ֆրեզնոյի Հայկական թաղամասում այրվել է հայկական պատմական երկու տներ, որոնցից մեկն ամբողջությամբ գետնին է հավասարվել, մյուսը մեծ մնասներ է կրել։ Այս մասին գրում է ABC 30-ը։ Տներում ոչ մեկ չէր ապրում, այն ցույց էր տալիս գաղթականների կյանքը՝ տասնամյակներ առաջ Ֆրեզնոյում։

Մա­յի­սյան հաղ­թա­նակ­նե­րի թագ ու պսակ մա­յի­սի 28-ի տո­նա­կա­տա­րու­թյան փո­խա­րեն ա­կա­նա­տես ե­ղանք ար­տա­կարգ ի­րա­վի­ճա­կով պայ­մա­նա­վոր­ված մի թա­տե­րա­կա­նաց­ված ներ­կա­յաց­ման՝ դի­մա­կա­հան­դե­սի, ըստ իս, ձա­խո­ղակ, բայց «դու­խով» բե­մադ­րի­չի և սցե­նա­րիս­տի հե­ղի­նա­կու­թյամբ ու դե­րա­սա­նա­կան կազ­մի վար­պե­տու­թյամբ, երբ հայ­կա­կան եր­կու պե­տու­թյուն­նե­րի իշ­խա­նա­կան վեր­նա­խավն ա­մե­նայն հան­դի­սա­վո­րու­թյամբ պաշ­տո­նա­կան այց կա­տա­րեց Սար­դա­րա­պա­տի հու­շա­հա­մա­լիր՝ նա­խան­ձե­լի օ­րի­նա­պաշ­տու­թյամբ (մե­ղա քեզ, Տեր) հետևե­լով ՀՀ պա­րե­տի ան­բե­կա­նե­լի հանձ­նա­րա­րա­կան­նե­րին՝ դի­մա­կա­վոր­ված, բաց տա­րած­քում պահ­պա­նե­լով սո­ցիա­լա­կան հե­ռա­վո­րու­թյու­նը՝ դեռ մի բան էլ ա­վե­լին: Ճիշտն ա­սած, ան­հան­գիստ եմ ՊՆ նվա­գախմ­բի և երգ­չախմ­բի ան­դամ­նե­րի հա­մար, ո­րոնք ե­լույթ ու­նե­ցան՝ շր­ջան­ցե­լով ար­տա­կարգ դրու­թյան պայ­ման­նե­ր

Կանաբիսը կարող էր օգտագործվել հուդայական ծիսակարգում՝ Երուսաղեմի առաջին տաճարի ժամանակներում՝ դա է վկայում իսրայելցի հնագետների գտածոն: Կանաբիսի լավ պահպանված մնացորդներ են գտնվել Հեգևի անապատի Արադ տաճարի պեղումներում:

Բայց մա­յի­սի 20-ին հու­նա­կան Կոր­ֆու կղ­զում գտն­վող մե­ծա­տա­ղանդ Կոս­տան Զա­րյա­նը՝ Կո­մի­տա­սի մտե­րի­մը, ա­սես կան­խազ­գա­լով վար­դա­պե­տի տուն­դար­ձը, գրեց կյան­քի ու մահ­վան իր ֆու­գան` նշա­նա­վոր ա­հե­ղա­ձայն բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­նը:

ՈՒ­շագ­րավ է, որ Զվարթ­նո­ցի շի­նա­րա­րու­թյու­նը շա­րու­նակ­վել է ան­գամ Ներ­սե­սի բա­ցա­կա­յու­թյան ժա­մա­նակ։ Այդ վեց տա­րում Ներ­սե­սի պա­հան­ջով աշ­խա­տան­քը ղե­կա­վա­րել է իր տե­ղա­պահ Ա­նաս­տաս Ա­կո­ռե­ցին (Ներ­սե­սին հա­ջոր­դած կա­թո­ղի­կո­սը), ո­րին ա­մեն կերպ օ­ժան­դա­կել է Թեո­դո­րոս Ռշ­տու­նին։

Գի­տու­թյուն­նե­րը աշ­խար­հում շատ են և տա­րա­տե­սակ: Սա­կայն յու­րա­քան­չյուր գի­տու­թյուն իր ար­ժա­նի տեղն ու­նի աշ­խար­հում: Ինչ խոսք, կան գի­տու­թյուն­ներ` ֆի­զի­կա, մա­թե­մա­տի­կա, քի­միա, ո­րոնք ֆուն­դա­մեն­տալ դեր են խա­ղա­ցել և խա­ղում աշ­խար­հում և ա­ռանց այդ գի­տու­թյուն­նե­րի հնա­րա­վոր չէին լի­նի ոչ օ­դագ­նա­ցու­թյու­նը, ոչ տիե­զե­րագ­նա­ցու­թյու­նը և ոչ էլ այ­սօր աշ­խար­հին սպառ­նա­ցող կո­րո­նա­վի­րու­սը:

Ես մեծ վե­րա­պա­հում­ներ ու­նեմ այս մար­դու գոր­ծու­նեու­թյան հան­դեպ, ի մաս­նա­վո­րի՝ Գա­լուստ Գյուլ­բեն­կյա­նի նկատ­մամբ նրա վե­րա­բեր­մուն­քի առն­չու­թյամբ, ին­չը 1932 թ. հան­գեց­րեց ՀԲԸՄ նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նից նավ­թա­բիզ­նե­սի խո­շո­րա­գույն ներ­կա­յա­ցուց­չի հրա­ժա­րա­կա­նին: Բայց և չեմ կա­րող ան­տե­սել այն փաս­տը, որ Ա. Խան­ջյա­նին, խառն ու խր­թին, բռ­նաճն­շում­նե­րի պայ­ման­նե­րում նրա ցու­ցա­բե­րած խի­զա­խու­թյանն ենք պար­տա­կան, որ Կո­մի­տա­սի ա­ճյունն այ­սօր հանգ­չում է իր ա­նու­նը կրող պան­թեո­նում:

Երբ Հայ­րե­նա­կան մեծ պա­տե­րազ­մի ա­վար­տից ա­միս­ներ անց` 1945 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­բե­րին ՊԵՐՃ ՍՈՂՈ­ՅԱ­ՆԸ հաղ­թա­նա­կած վե­րա­դար­ձավ հայ­րե­նի օ­ջախ Շի­րա­կի մար­զի Ար­թի­կի շր­ջա­նի Հայ­րե­նյաց գյուղ, փոք­րիկ­նե­րը ո­տա­բո­բիկ, ձյան հաստ շեր­տի վրա­յով քայ­լե­լով, հա­սել էին գյու­ղի ծայ­րը նրան դի­մա­վո­րե­լու։ Մինչև կյան­քի վեր­ջին օ­րը սր­տա­ռուչ այս տե­սա­րա­նը չջնջ­վեց պա­տե­րազ­մի վե­տե­րան Պերճ Թադևո­սի Սո­ղո­յա­նի հի­շո­ղու­թյու­նից։